Şavşat (Şavşeti) Tarihi, Artvin

 Makale: Özhan Öztürk

Eski Yunan ve Bizans kaynaklarında bahsi geçmemesine karşın Gürcü kroniklerinde Şavşeti[1] adıyla anılan yerleşim Bagrat hanedanı döneminde önem kazanmıştır. 1549’da Vezir Ahmet Paşa tarafından ele geçirilen Şavşat yerli Müslüman atabeklerden Lağveş Ahmet Bey’e ocaklık olarak bırakılmıştır.

1830’da Ahıska’nın Ruslara terki ile Çıldır sancağına, 1878’de Batum’un Ruslara terki ile Çarlık yönetsel tasnifinde Batum oblastına bağlanmış olup, bu dönemde Merkez, Miryer ve İmerhev istarnişalıklarından oluşmaktaydı. I. Dünya Savaşı’nın ilk günlerinde Rusların Artvin’i boşaltıp Ardahan’a çekilmesi üzerine Türk alayının Artvin’e girmesi öncesinde Hod çetesinin kasabayı basacağını öğrenen Rus naçarniği İvanof jandarmaları toplayarak yerleşimi terk etmiş Hod köyünden 30 kadar silahlı Türk kente girerek güvenliği sağlamış, sonradan Yakup Cemil Bey ile Yüzbaşı Halit Bey Şavşat’a gelerek milis güçlerinin oluşumunu sağlamıştır.

Şavşat, 27 Şubat 1921 tarihinde Ardahan sancağına bağlanarak ilçe haline getirilmiş, 7 Temmuz 1921 tarihinde ise Artvin iline bağlanmıştır. 1873 Erzurum salnamesine göre Çıldır sancağına bağlı Şavşat kazasında 6.448 kişi yaşamakta bunun 5.801’ini Müslümanlar, 647’isini Hristiyanlar oluşturmaktaydı.

15 Temmuz 2009 günü meydana gelen sel felaketinde, Tigrat deresi üzerindeki 13 bentten 7’si taşan dere suları sonucu yıkılmış, yıkılan bir evin altında kalan 5 kişi hayatını kaybetmiştir. Günümüzde 2 belediye (Meydancık, Şavşat), 6 mahalle ve 61 köyün bağlı olduğu Şavşat’ın nüfusu 28.320 (392 kent, 27.928 köyler) iken, 1950’de 41.068, 1960’da 47.702, 1970’de 48.453, 1980’de 45.179, 1990’da 33.315, 2000’de 25.624, 2009’da 18.058 (6.666 kent, 11.392 köyler) olmuştur.

Şavşat’ın 12 km güneyinde Eskikale köyünde yer alan Ustamis, 6 km batısında Kayadibi köyünde Tuharis, 16 km güneybatısında Balıklı köyünde Parih, 11 km güneybatısında Dutlu köyünde Carishev, 8 km doğusunda Hanlı (Hantuset) köyünde Bilbilan ve 2 km güneydoğusunda Söğütlü (Şatlel) köyünde yer alan Satlel kalelerinin tümü Bagratlar döneminde inşa edilmiş olmalıdır.

Şavşat Köylerinin Eski ve Yeni İsimleri

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016

Notlar

[1] Gürcüce “kara orman” < şavi “kara” + şadi “orman”

[2] Tarım ve hayvancılıkla geçinen köy içerisinde “balık gölü” adı verilen bir gölet de bulunmakta olup, yayla yolunun güneyinde kaya içerisine oyulmuş ama henüz incelenmemiş tarihi yapılar yer almaktadır.

[3] Nislata tepesinin eteklerinde kurulmuş köyün başlıca geçim kaynağı hayvancılıktır.

[4] Düzebakan, Ahaşen, Erat ve Dereiçi mahallerinden oluşmaktadır.

[5] Cunta tepesinde henüz incelenmemiş tarihi yıkıntılar bulunmakta olup, başlıca mahalleleri Babilvanda, Kadeget ve maden suyu ve ılıcanın yer aldığı Gorğiyet (Gündoğdu) mahalleleridir.

[6] Geçmişte Satlel köyüne bağlı Ermeni mahallesiydi (Zeki, 1999: 125)

[7] Meydanlar, Alagözgil, Baskallar, Haberler, Tulazeler, Gürzeller, Peranet, Demircigil, Kahvecigil, Kunelar, Bokosman, Hocagil, Csisgil, Yazıcıgil, Şlubat mahallelerinden oluşan başlıca geçim kaynağı büyükbaş hayvancılıktır.